Türkiye Tütün Üretim ve Pazarlama Kooperatifleri Birliği yönetim kurulu üyeleriyle birlikte Bakan Faruk Çelik’i ziyaret eden Genel Başkanı Şeyhmus Solgun, sektördeki sorunlara değindi. Tütün ve tütün üretimiyle ilgili Bakan Çelik’e bilgi veren Başkan Şeyhmus Solgun, tütünün ülkemizde yüzyıllara dayanan bir geçmişi olduğunu söyledi. Solgun: “Gübreleme ve sulama ihtiyacı olmayan ve çok çeşitli iklim ve toprak yapısında yetişebilen bir sanayi bitkisi olması nedeniyle çoğunlukla kıraç ve taşlı araziler tütün tarımıyla değerlendirilmiştir. Tütün ülkemizde geniş bir coğrafyaya yayılmış olup üretim genellikle aile işletmeciliği şeklinde gerçekleşmektedir. Ülkemizde üretimin yüzde 95’ten fazlası sun-cured, şark tipi tütündür. Geri kalan üretim ise Marmara Bölgesi’nde yetiştirilen Flue-cured, Virginia ve Air-Cured, Burley tipi tütünlerden oluşmaktadır. 2010’da 153 köyde, 852 üretici tarafından toplam bin 8585 ton Virginia tipi tütün üretilmiştir. Bu tip tütünlere talebin güç geçtikçe artmasından dolayı üretimin yaygınlaşmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Ancak bu tür tütünlerin üretim maliyetleri şark tipi tütünlere göre oldukça yüksektir” dedi.
‘ALTERNATİF ÜRÜN POLİTİKASIYLA TÜTÜN ÜRETİMİ AZALDI’
Tütün üretiminde 1980’li yıllardan sonra yüksel alım fiyatlarının etkisiyle önemli bir artış yaşandığını dile getiren Başkan Solgun, alternatif ürün politikalarıyla üretimin ciddi oranda düştüğünü kaydetti. Solgun sözlerini şöyle sürdürdü: “Üretimde 80’li yıllardan sonra yüksek alım fiyatlarının etkisiyle önemli bir artış yaşanmış 1193 yılında 338 bin 796 tonlar en yüksek seviyeye ulaşılmıştır. Tütün ekim alanları da paralel biçimde genişleyerek doğal üretim alanlarının dışına çıkmış ve alternatif ürünler için uygun olan düz ve sulanabilir arazilere yayılmıştır. Bu durum bir taraftan ürün kalitesinin düşmesine diğer taraftan da 90’lı yıllarda arz fazlası ürünün imha edilmesine kadar varan bir artış ve kaynak israfına neden olmuştur. Bu tarihten sonra uygulanan kota uygulaması ile istikrarsız olmakla birlikte, üretimde bir miktar düşüş sağlanarak, üretim 150-250 bin ton seviyelerine çekilmiştir. 2002 yılından itibaren ise destekleme alımlarının bitmesi ve alternatif ürün politikalarının etkisiyle üretim düşüşü çok daha belirgin bir hal alarak 2006 yılından itibaren 100 bin tonun altına inmiştir. Üretici sayısının da 1986 yılından 2000’li yıllara kadar yüksek bir seviyede seyrettiği görülmektedir. 1998 yılında 600 bini geçen üretici sayısı 2002 yılından sonra uygulanan politikaların ardından hızlı bir düşüşle 2013 yılında 81 bine gerilemiştir. TAPDK verilerine göre üretici sayısındaki azalma devam etmekte olup 2015 yılı itibariyle üretici sayısı 74 bine gerilemiştir. 2010-2014 yılları arasında yıllık ortalama üretici basına düşen ürün bedeli yaklaşık 10,100 TL olmuştur. Üretici sayısının azalmasında destekleme alımlarının son bulması ve alternatif ürün desteği gibi uygulanan politikaların yanında üretici gelirlerinin azalması ve üreticilerin haklarını savunan bir üretici birliğinin olmaması gibi faktörlerin etkili olduğu değerlendirilmekledir. Ülkemizde 26 ilde 992 bin 615 dekar alanda ütün tarımı yapılmakla birlikle, üretimin yarısından fazlası Ege Bölgesi’nde gerçekleşmekle olup en önemli üretici iller Denizli ve Manisa’dır. Bunun yanında. Karadeniz, Güney Doğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde de önemli miktarda üretim yapılmakladır.”
Tütün sektöründeki örgütlenmeye de değinen Solgun: “Ülkemizde tütün üreticilerinin sınırlı düzeyde de olsa bir araya gelerek kooperatifler ve üretici birlikleri şeklinde kurdukları yapılar olmuştur ancak mevcut durumda tütün sektöründe etkili bir üretici kuruluşu bulunmamakladır. Tütün sektöründe faaliyet gösteren üretim ve pazarlama kooperatifleri çoğunlukla 2014 ve 2015 yıllarında kurulmuş olup günümüzde sadece üretici ile tüccar arasında köprü vazifesi görmektedir” dedi.
Tütün ve tütün sektöründeki sorunlara dikkat çeken Solgun şöyle konuştu: “Ülkemizde geçmiş yıllarda yaşanan arz fazlaları sonucunda yüksek stok maliyetim onaya çıkmış, yüksek miktarda ürüne ait destekleme alımlarının bütçeye olumsuz etkileri olmuş, üretimin doğal alanının dışına çıkması ürün kalitesinin de düşmesine neden olmuştur. Bu sorunların yanında uluslararası alanda tütün mamulleri tüketiminin azaltılması için tütün arzının azaltılmasına yönelik sözleşmeler ülkemizde tütün üretiminin azaltılması yönünde politikalar izlenmesine neden olmuştur. Bu bağlamda tütün destekleme alımları sonlandırılmış, TEKEL özelleştirilmiş, üreticiler alternatif tarım ürünlerine yönlendirilmeye çalışılmıştır. Tüm bunların bir sonucu olarak ülkemizde son yıllarda tütün üretiminde ciddi bir düşüş seyri yaşanmıştır. Yıllar itibariyle farklılıklar göstermekle birlikte ülkemizde 2000 yılında 200 bin ton tütün üretimi yapılırken, 2014 yılında yüzde 60 azalışla 74 bin ton tütün üretimi yapılmıştır. Söz konusu azalışa rağmen üretilen tütünün yüzde 60’ı halen ihracata konu olmaktadır. Başka bir deyişle tütün halen ciddi bir seviyede ihraç ettiğimiz bir tarımsal ürün olup yıllara göre değişmekle birlikte, son 10 yılda tütünden 400 milyon tutarında ihracat geliri sağlanmıştır. Öte yandan son yıllarda tütün ithalatında sürekli bir artış seyri görülmüş, ithalat, ihracat ile başa baş noktaya gelmiş, hatta 2015 yılı itibariyle ilk defa ihracatı geçmiştir. 2015 yılında 339 milyon dolar ihracat yapılırken, 357 milyon dolar ithalat yapılmıştır. Ancak ithalattaki bu artışı ülke içindeki üretimin azalışıyla açıklamak mümkün görülmemektedir. Zira ülkemizin ihraç ettiği tütünler ile ithal ettiği tütünler tür olarak farklı olup ithal edilen tütünlerin ülkemizdeki üretimi oldukça azdır. Bu bağlamda ülkemizde tütün ithalatındaki artışın en önemli nedeni, ülke üretiminin azalmasından ziyade 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye’de sigara harmanlarında Virginia Burley tipi Amerikan Blend sigaralarının kullanılmaya başlanması ve bu tütünlerin pazar payının giderek artmasıdır.”
Tütün sektörünün tekrar eski günlerine kavuşması için Bakan Çelik’e çözüm önerilerini de aktaran Türkiye Tütün Üretim ve Pazarlama Kooperatifleri Birliği Genel Başkanı Şeyhmus Solgun şunları kaydetti: “Sonuç olarak açıkladığımız bu nedenlerle, ülkemizdeki tütün üretimi, tüketimi ve üretici ilişkisinde ters giden bir durum olduğunu ortaya koymakla, bu anlamda ülkemiz tütün politikalarının yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Ülkemizde tütün üretimi, tüketimi ve ticaretinde daha dengeli, sürdürülebilir ve rasyonel bir sistem için, üretilen geleneksel tipteki tütünlerin belirli bir seviyenin üstünde tutulması sağlanmalı, dış pazar bulunabildiği ölçüde kaliteli üretim artırılarak 2023 ihracat hedeflerine uygun olarak ihracat geliştirilmeli. Ülkemizde üretim yapan firmaların harmanlarında Türkiye’de üretilen tütünlerin belli bir oranın ürerinde kullanılması sağlanmalı. Geçmişle uygulanan destekler sonucu üretimin doğal alanının dışına çıkarak verimin ve kalitenin bozulmasına neden olduğundan Türk tütünün kalite imajının bozulmamasına dikkat edilmeli ve verimin geliştirilmesi için tütünde yüksek kalitede üretime imkan sağlayan bölgeler belirlenerek buralarda üretim yapılması sağlanmalı, bu anlamda stabil bir rekolte hedefi doğrultusunda ihtiyaca uygun tütün türlerinin alan bazlı destekler kapsamına alınması değerlendirilmeli. Ürün arzının ithalata konu olan (Amerikan Blend tipi) tütün türlerine doğru kaydırılarak ithalatın azaltılması sağlanmalı. Aynı zamanda bu tip tütünlerin uluslararası pazarlarda rağbet görmesi nedeniyle ihracata yönelik üretimi de hedeflenmeli. Bu amaçla üreticiler yetiştirme ve kurutma açılarından farklı olan, yeni ve teknolojik yöntemler gerektiren bu tip tütünlerin üretimi konusunda eğitilmeli ve bu konuda kurulması gereken kurutma, fırın ve hangar gibi tesisler desteklenmeli. İzlenecek politikalarda amaç geleneksel tütün üretimini ya da tütün tüketimini artırmak değil, ihracatı artırmaya ve ithalatı azaltmaya yönelik olarak yeterli seviyede, sürdürülebilir, kaliteli ve İhtiyaca uygun üretim yapmak olmalıdır.” Yakın zamanda Muş’ta düzenlenecek uluslararası tütün çalıştayına Bakan Çelik’i de davet eden Solgun, çalıştayın tütün sektörü için çok önemli olduğunun altını çizdi. Ziyaretten duyduğu memnuniyeti dile getiren Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik ise, heyetin kendisine sunduğu raporu detaylı inceleyeceğini ve kendilerine her türlü desteği sunacağını dile getirerek, Muş’ta düzenlenecek çalıştaya da katılacağını belirtti.
