ÇİFTÇİLERE YENİ DESTEKLEME MODELİ ANLATILDI
Çiftçilerle bir araya gelen Tarım ve Orman Müdürü Mehmet Gün, “Tarımsal Üretim Planlamasıyla ürünlerin arz ve talep miktarı dikkate alınarak tarım havzası veya işletme bazında hangi ürün veya ürün gruplarının üretileceği belirleniyor”
Muş Tarım ve Orman Müdürlüğü ekipleri, çiftçilerle bir araya gelerek “Tarımsal Üretimin Planlaması ve Yeni Destekleme Modeli”ni anlatmaya devam ediyor.
Köy gezileri kapsamında merkeze bağlı Çukurbağ köyünde köylülerle bir araya gelen kurum personelleri, onlara “Tarımsal Üretimin Planlaması ve Yeni Destekleme Modelini” anlattı. Toplantıda yeni destekleme modeli hakkında konuşan Tarım ve Orman Müdürü Mehmet Gün, Tarımsal Üretim Planlamasıyla üretimde verimlilik ve kalitenin artırılması, kaynakların etkin kullanılması, stratejik ürünlerin en uygun yerde yetiştirilmesi, hasat döneminde çiftçinin pazarlama sorunu yaşamasının önüne geçilmesi, çiftçinin refah düzeyinin artırılması, iklim değişikliği dikkate alınarak doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımının sağlanması, sürdürülebilir ham madde temininin amaçlandığını söyledi. Tarımsal Üretim Planlamasıyla ürünlerin arz ve talep miktarı dikkate alınarak tarım havzası veya işletme bazında hangi ürün veya ürün gruplarının üretileceğinin belirlendiğini ifade eden Mehmet Gün, “Stratejik ürünlerde arz güvenliğinin korunması önceliğiyle hareket ediliyor. Ülke ihtiyacına göre asgari ve azami üretim miktarları tespit edilerek arz fazlası veya eksikliğinin oluşmasının önüne geçiliyor” dedi.
“Destekler sade, yönlendirici, etkin ve öngörülebilir hâle getirildi”
Tarımsal Üretim Planlaması kapsamında desteklemelerle ilgili yapılan değişikliklere de değinen Gün, desteklerin sade, yönlendirici, etkin ve öngörülebilir hâle getirildiğini kaydetti. Gün, “Destekler 3 yıllık hazırlandı ve üretim yılı başlamadan önce açıklandı. Amacını tamamlamış bazı destekler kaldırılarak sadeleşmeye gidildi. Önceki modelde alt başlıklarıyla birlikte 165 kaleme ulaşan bitkisel, hayvansal ve su ürünleri destekleme kalemleri 12 temel başlık altında toplandı. Destek katsayı değerleri ve destek tutarlarının her yıl güncellenmesine karar verildi. Verimli ve kaliteli üretimi teşvik etmek amacıyla ilave desteklemeler tasarlandı. Hayvancılık desteklerinde kadınlara, gençlere, aile işletmelerine ve birinci derece tarımsal örgüt üyeliklerine pozitif ayrımcılık yapılarak ilave destekler verilmesine karar verildi” diye konuştu.
Bitkisel üretimde yeni modelin getirdikleri
“Bitkisel üretim destekleri ilk defa üretim döneminden önce ve üç yıllık olarak açıklandı” diyen Gün sözlerini şöyle sürdürdü, “21 başlıkta verilen bitkisel üretim destekleri 3 başlığa (Temel Destek, Planlı Üretim Desteği, Üretimi Geliştirme Destekleri) indirildi. Temel girdi maliyetlerine göre ürünler kategorilere ayrılarak her bir kategori için destek katsayısı belirlendi. 2025 üretim yılı destek katsayısı dekara 244 TL olarak açıklandı. Birim destek katsayı değeri, her yıl mazot ve gübre fiyatlarındaki artış oranları dikkate alınarak güncellenecek. Üretim planlaması kapsamındaki stratejik ürünlere (buğday, arpa, dane mısır, mercimek, nohut, kuru fasulye, aspir, kanola, kütlü pamuk, soya, yağlık ayçiçeği, patates, kuru soğan ve yem bitkileri ürün gurubuna) ilave destek verilecek. Su kısıtı olan havzalarda münavebeye uygun üretime ilave destek sağlanacak. Kamu tarafından ıslah edilen yerli ve millî sertifikalı tohumla üretim yapanlar ilave destek alacak. Süt havzası olarak belirlenen 10 ilde (Amasya, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Tokat ve Tunceli) yem bitkileri üretimine yüzde 50 ilave Planlı Üretim Desteği verilecek.”
Hayvansal üretimde yeni modelin getirdikleri
Hayvancılık üretim desteklerinin de 3 yıllık olarak açıklandığını kaydeden Gün, “12 ana başlık ve 22 kalemden oluşan hayvansal üretim destekleri iki temel başlık altında (Temel Hayvancılık Destekleri ve Ürün Geliştirme Destekleri) yedi kaleme indirildi. Her bir destek için temel destek tutarı belirlendi. Temel destek tutarları ve katsayılar her yıl güncellenecek. Aile işletmelerine temel destek kadar ilave destek verilecek. Kadın ve genç yetiştiriciye ilave destek sağlanacak. Planlı üretim bölgelerinde uygun üretim yapanlar ilave destek alacak. Birinci derece tarımsal örgüt üyesi yetiştiricilere ve gezginci arıcılık yapanlara ilave destek verilecek. Aile işletmesinde doğup besi süresini aynı işletmede tamamlayan erkek sığırlar ile hastalıktan ari işletmelerde doğan dişi buzağılar için Temel Hayvancılık Desteği kadar ilave dört katı destek sağlanacak. Küçükbaş destekleri ilk defa kuzu ve oğlaklar için ödenecek” dedi.
Temel Desteğin kapsamı
Temel Destek kapsamında mazot maliyetinin yüzde 50’si ve gübre maliyetinin de yüzde 25’inin ödeneceğini söyleyen Gün şunları kaydetti, “Temel Desteği, Çiftçi Kayıt Sistemi'ne (ÇKS) kayıtlı olan, planlama kapsamındaki ürünleri (buğday, arpa, dane mısır, mercimek, nohut, kuru fasulye, aspir, kanola, kütlü pamuk, soya, yağlık ayçiçeği, patates, kuru soğan ile yem bitkileri) havzasında yetiştiren çiftçiler ile planlama kapsamı dışında kalan diğer ürünleri üreten çiftçilerin tamamı alacak.
Planlı Üretim Desteğinden kimler faydalanacak?
Planlama kapsamındaki ürünleri (13 stratejik ürün + yem bitkileri) havzasında üreten bütün çiftçilere Temel Desteğe ilave olarak Planlı Üretim Desteği verilecek. Bu kapsamda mazot maliyetinin tamamı ve gübre maliyetinin yarısı ödenmiş olacak. Süt havzası olarak belirlenen illerde (Amasya, Bingöl, Bitlis, Çorum, Elâzığ, Erzincan, Erzurum, Muş, Tokat ve Tunceli) yem bitkileri üretimine yüzde 50 ilave Planlı Üretim Desteği verilecek. Su kısıtı havzalarında planlı üretime ve münavebeye uygun üretim yapan üreticilere ilave destek verilecek.
Üretimi Geliştirme Destekleri nelerdir?
Bu destek, üretim yılı başlamadan önce Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünce belirlenecek ürünlerde Temel ve Planlı Üretim Desteklerine ilave olarak şu başlıklarda verilecek: Sertifikalı tohum kullanım desteği, sertifikalı fidan kullanım desteği, organik tarım desteği, iyi tarım uygulamaları desteği, tüm ürünlere katı organik organomineral gübre desteği, üretimi geliştirme destekleri, verim ve kaliteyi teşvik etmeyi, insan sağlığı ve çevrenin korunmasına katkıda bulunmayı amaçlıyor.”
“Fark ödemesi destekleri devam edecek”
Fark ödemesi desteğine devam edileceğinin altını çizen Gün şu ifadeleri kullandı, “Fark ödemesi kapsamına alınacak ürünlerin ve ödeme miktarının her yıl belirlenmesi süreci Tarım ve Orman Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından aynı şekilde devam ettirilecek. Öncelikle arz açığı veya planlama kapsamında yer alan ürünler olmak üzere üreticiler aleyhine gelişen bir durum olması hâlinde ihtiyaç olan üründe, üretim dönemi sonunda fark ödemesi desteği verilebilir. Fark ödemesi, ilgili üretim yılındaki üretim maliyetleri ile iç ve dış fiyatlar dikkate alınarak belirleniyor. Fark ödemesiyle üretimde sürdürülebilirliğin sağlanması, çiftçinin gelir kayıplarının telafi edilmesi, tarım politikalarına uyumunun kolaylaştırılması hedefleniyor.
Planlama kapsamında olmayan ürünler için hangi destekler ödenecek?
Planlama kapsamı dışındaki diğer ürünleri üreten ve ÇKS’ye kayıtlı tüm çiftçilere Temel Destek ödenecek. Temel Destek kapsamında mazot maliyetinin yüzde 50’si ve gübre maliyetinin yüzde 25’i karşılanacak. Ayrıca Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğünce her üretim yılı başlamadan önce belirlenecek ürünlere Üretimi Geliştirme Desteği de verilecek.
Mazot ve gübre desteği yeni destekleme modelinde Temel Destek başlığı altında ele alındı. Temel Destekle tüm ürünlerde mazot maliyetinin yüzde 50'si, gübrenin ise yüzde 25'i karşılanmış olacak. Planlı Üretim Desteğinde ise planlama kapsamındaki ürünlere Temel Desteğe ilave yüzde 50 mazot ve yüzde 25 gübre desteği verilecek. Böylece planlama kapsamındaki ürünlerde mazotun tamamı ve gübrenin yarısı destekle karşılanacak. Planlama kapsamındaki ürünleri (arpa, buğday, yağlık ayçiçeği, aspir, fiğ, mercimek, nohut ve yem bezelyesi) su kısıtı havzalarındaki sulu tarım arazilerinde üretenler, yüzde 50 ilave gübre desteği daha alarak mazot ve gübre maliyetlerinin tamamını destekle karşılamış olacaklar.
Destekleme ödemeleri ne zaman ve nasıl yapılacak?
2025 üretim yılı destekleme ödemeleri saha kontrolleri ve mali süreç analizlerinin ardından 2026 yılı içinde nakdî olarak yapılacak. Temel Destek, 2026 yılının ilk çeyreğinde, Planlı Üretim Desteği aynı yılın ikinci çeyreğinde, Üretimi Geliştirme Destekleri ise 2026 yılının ilk dokuz ayı içinde ödenmiş olacak.
“Yeni modelde çiftçilere daha fazla ödeme yapılacak”
Sertifikalı tohum ve fidan üretim desteği, toprak analizi desteği, fındık alan bazlı gelir desteği, küçük aile işletmesi desteği, geleneksel zeytin bahçelerinin rehabilitasyonu desteği, bombus arısı kullanım desteği kaldırıldı. Ancak yeni destekleme modeliyle çiftçiler eskisine oranla daha fazla ödemeden yararlanacak. Örneğin fındık üreticisi önceki uygulamada 138 TL/da Mazot ve Gübre Desteği ve 170 TL/da Fındık Alan Bazlı Gelir Desteği olmak üzere toplam 308 TL/da alırken yeni destekleme modelinde 366 TL/da alacak. Buğday üreten çiftçi önceki uygulamada 185 TL/da Mazot ve Gübre Desteği alırken yeni modelde Temel Destek olarak 317 TL, Planlı Üretim Desteği olarak 317 TL olmak üzere toplam 634 TL/da alacak. Ayrıca su kısıtı ilan edilen bir havzadaki sulu tarım arazisinde üretim yapıyorsa ilave olarak 342 TL daha destek elde edecek.”
“Gıda arz güvenliğinin güçlendirilmesini sağlamaktır”
İşlenmeyen tarım arazilerine de değinen Gün sözlerini şöyle sürdürdü, “Düzenlemedeki amaç; işlenmeyen arazilerin tarımsal üretime kazandırılmasını, ÇKS’ye kaydedilmesini ve tarımsal üretim planlaması dâhilinde ülkemiz gıda arz güvenliğinin güçlendirilmesini sağlamaktır. Arazinin mülkiyet hakkıyla ilgili hiçbir müdahale ve kısıtlama söz konusu değildir. Kiralama işlemi tarımsal üretim amaçlı ve dönemlik yapılır. Kiralamaya konu arazilerin tespitinde; arazilerin sınıfı, parsel büyüklüğü, verimliliği gibi hususlar da ayrıca dikkate alınır. Bu süreçte, arazisini işlemek isteyenler ilan sürecinde başvurarak arazilerini kiralama listesinden çıkartabilir. Kiralama öncelikli olarak kiraya verilecek arazinin bulunduğu yerleşim yerinde ikamet edenlere ya da 5488 sayılı Tarım Kanunu'nun 3. maddesinde belirtilen sivil toplum kuruluşlarına ve meslek odalarına yapılır. İşlenmeyen tarım arazilerinin tespitinde uydu görüntüleri ve uzaktan algılama teknolojileri kullanılır. İzleme sonucunda elde edilen veriler İl ve İlçe Müdürlüklerinde oluşturulan Arazi Tespit Komisyonlarınca değerlendirilir, saha kontrolleri yapılarak nihai tespit işlemi tamamlanır.
Hayvancılıkta yeni destekleme modelinin getirdiği yenilikler
Hayvancılık üretim destekleri ilk defa üç yıllık açıklandı. Yeni modelde hayvansal üretim destekleri Temel Hayvancılık ve Ürün Geliştirme Destekleri olmak üzere iki temel grupta toplandı. Destek kalemleri sadeleştirildi, 22 kalemden oluşan destek sayısı yediye indirildi. Küçükbaş destekleri ilk defa kuzu ve oğlaklar için ödenecek. Yönlendirici ve verimliliği artırıcı kriterleri sağlayan üretici ve yetiştiriciler ilave destekten yararlanacak.
2024 için Temel Hayvancılık Desteklerinde öne çıkan başlıklar
Buzağı ve malaklar için 1.000 TL/baş. Aile işletmesinde doğan buzağı/malak için ilave 1.000 TL/baş. Kadın ve genç yetiştiricilere buzağı/malak için ilave 700 TL/baş. Ari işletmede doğan dişi buzağı için ilave 4.000 TL/baş. Kuzu ve oğlaklar için 200 TL/baş. Aile işletmesinde doğan dişi kuzu/oğlak için ilave 200 TL/baş. Kadın ve genç yetiştiricilere dişi kuzu/oğlak için ilave 140 TL/baş. Arıcılık için üretici/yetiştirici örgütlerine üye olanlara 100 TL/kovan, üye olmayanlara 80 TL/kovan. Besilik erkek sığır (karkas) için 500 TL/baş. Aile işletmesinde doğup kesime kadar beslenen hayvana ilave 2.000 TL/baş. Tiftik üretimi için 80 TL/kg. Birinci derece tarımsal örgüt üzerinden sözleşmeli üretilen tiftik için ilave 80 TL/kg.
Yeni modelde aile işletmelerine ilave destek koşulları
Aile işletmelerine Temel Destek oranı kadar ilave destek verilecek. Destekleme yılı son gününe kadar TÜRKVET sistemine kayıtlı en fazla 20 büyükbaş hayvan ve 100 küçükbaş anaç hayvan varlığı olan işletmeler Aile İşletmesi olarak kabul edilecek. Yetiştiriciye ait aynı ya da farklı il/ilçelerdeki işletmeler olsa bile bu rakamların üzerinde hayvan varlığına sahip işletmeler aile işletmesi olarak ilave destekten yararlanamayacak.
Yeni destekleme modeliyle aile işletmelerine: Büyükbaş (buzağı/malak) ve küçükbaş (kuzu/oğlak) desteklemelerinde Temel Destek oranında, çiğ süt desteğinde, inek ve mandalardan günlük en fazla 430 litre, koyun ve keçilerden ise günlük en fazla 100 litre çiğ süt üreten aile işletmelerine litre başına Temel Desteğin yüzde 30 oranında, besilik erkek sığır desteklemelerinde, işletmesinde doğan erkek buzağıyı kesime kadar besleyen aile işletmelerine temel desteğin dört katı oranında ilave destek verilecek.
Kadın ve genç yetiştiricilere ilave destek şartları
Hayvansal üretimde aile birliğinin güçlendirilmesi, emeğin ana kahramanı kadınlarımızın işletmelerin yönetiminde daha aktif rol almalarını teşvik etmek ve gençleri de kırsalda üretime katkı sunmaları için cesaretlendirmek amacıyla ilave destekler verildi. TÜRKVET’e işletme kaydı olan, yaş sınırı olmaksızın tüm kadın yetiştiriciler ile yıl sonu itibarıyla 41 yaşından gün almamış erkek yetiştiriciler bu desteklerden yararlanabilir.
Planlı üretim bölgelerindeki destekleme şartları
Planlı üretim bölgelerinde buzağı/malak yetiştiricilerine Temel Desteğin yarısı oranında (500 TL/baş) ilave destekleme yapılacak. Çiğ süt desteklemesinde ise süt üretim bölgesindeki üreticilere ürettikleri her litre çiğ süt için Temel Desteğin yüzde 40’ı oranında ilave destek verilecek. Planlı üretim bölgelerindeki yetiştiriciler için hazine destekli, faiz indirimli kredi kullanımlarında ilave yüzde 20 faiz indirimi sağlanacak.
Tarımsal üretim planlamasıyla ilgili bilinmesi gereken diğer hususlar
Özel kanunlarla belirlenmiş ruhsata veya izne tabi ürünler (şeker pancarı, fındık, tütün vb.), araştırma ve geliştirme amaçlı üretilen ürünler (ilgili kurumlardan belgelendirmek şartıyla), Teknik Komite tarafından miktarı belirlenen ve çiftçinin kendi ihtiyacını karşılamak üzere ürettiği, ticarete konu etmediği zatî ihtiyaçlar için Tarımsal Üretim Planlaması yönetmelik hükümleri uygulanmaz. Bitkisel üretim planlaması kapsamında üretim izni alarak üretim yapan çiftçi, üretim yaptığı tarım parselinin herhangi bir sebeple el değiştirmesi durumunda bu değişikliği 30 gün içinde İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür. Aynı şekilde hayvansal üretim planlaması kapsamında yer alan ürün veya ürün gruplarını üreten işletmenin el değiştirmesi hâlinde bu durumun da 30 gün içinde İl/İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğüne bildirilmesi gerekir. Üretime devam eden yetiştirici yönetmelik hükümlerine tabidir.”
