EMEKLİ AYLIKLARINDAKİ DÜŞÜŞ, SİSTEMİN İFLASININ GÖSTERGESİDİR
Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) Muş Şube Başkanı Murat Arık, emeklilik sisteminde yaşanan sorunları anlattı. Sosyal Güvenlik Sisteminin değişmeye mecbur olduğunu söyleyen Murat Arık, hangi yıl emekli olunursa olunsun aylıkların değişmeyeceği adil bir sistemin getirilmesi gerektiğini belirtti.
2025 tarihinde emekli olanların, 2024’te emekli olanlara kıyasla yüzde 30’luk bir aylık düşüş yaşayacağını kaydeden Arık, bu durumun enflasyondan kaynaklandığını bildirdi.
“Emeklilikte eşitlik için yeni bir sistem hayata geçirilmeli”
Sosyal Güvenlik Sisteminin değişime muhtaç olduğuna işaret eden Arık, hangi yıl emekli olunursa olunsun aylıkların değişmeyeceği adil bir sistemin getirilmesi gerektiğini belirtti. Arık, “1 Ekim 2008 tarihinde sosyal güvenlik mevzuatının değişerek 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe girdi. Bu sistem, özellikle asgari ücretli çalışanların emekli aylıklarının düşmesine neden olan bir yapıya sahiptir. Bu değişiklikle birlikte emekli aylıkları azalıyor, bunun nedeni ise güncelleme katsayısının zayıflaması ve aylık bağlama oranlarının düşürülmesidir.” dedi.
“Emekli aylıklarındaki düşüş, sistemin iflasının göstergesidir”
Arık, “Bu sistem o kadar karmaşık bir yapıya sahip ki bunu bir anda değiştirmek mümkün değil. Sistemin kuruluşundaki yanlışlıklar, hesaplama süreçlerindeki sıkıntılar bu durumu doğurdu. Dolayısıyla yeni bir hesaplama ve güncelleme sistemi kurulması şart. Emekli aylıklarının düşüşü tamamıyla sistemden kaynaklı ve bunu kimse izah edemiyor. Bu aylıkların düşüşü ise sistemin iflas ettiğinin bir sonucudur.” ifadelerini kullandı.
Emeklilik sürecinde karmaşık yapıya dikkat çeken Arık, bu yıl emekli olma hakkını kazanamayan bir kişinin, ocak veya şubat ayında emeklilik talebinde bulunması durumunda, 2025 yılında aylık bağlanma miktarını etkileyeceğini bildirerek, “Kamu işçisini örnek aldığımızda aralık ayında emekli olabilseydi, 35 bin TL aylık bağlanabilirdi. Ancak 2025’in ocak, şubat, mart veya nisan aylarında emekli olmaya karar verdiğinde, 2024 yılına göre aylığı yüzde 30-35 oranında daha az bağlanacaktır. Eğer enflasyon yüzde 30 civarında bir artış gösterirse, emekli aylıkları da buna bağlı olarak düşük belirleniyor. Bu yıl enflasyonun yüzde 65 civarından yüzde 40’a düşmesiyle güncelleme katsayısının da düşük kalacağını ve dolayısıyla 2025 yılında emekli olanların maaşlarında yüzde 30’luk bir düşüş olacağını belirtmek gerekir.” diye konuştu.
“Emekli aylık hesaplama sistemi değişmeli”
Murat Arık, mevcut emekli aylık hesaplama sisteminin karmaşık yapısının ve dönemsel farklılıkların sorun yarattığını vurgulayarak, “Yeni bir hesaplama sistemi getirilmeli ve bu sistemin adil, tek bir sistem üzerinden hesaplanması sağlanmalıdır. Karma sistem yerine, bütün dönemleri kapsayan, tek ve gösterge sistemini de içerecek bir yapının oluşturulması gerekmektedir. Eğer böyle bir sistem hayata geçirilirse, şu an yaşadığımız sorunların hiçbirini yaşamayız. Ancak mevcut sistem her yıl sorun yaşatmaya devam edecek gibi görünüyor. Örneğin, 2025 yılında emekli olan bir kişi ile 2024 yılında emekli olan bir kişi arasında kazanç farklılıkları oluşuyor, bu durum birini ödüllendirirken diğerini cezalandırıyor. Hangi yıl emekli olursa olsun, aylıkların düşmeyeceği bir sistem getirilmelidir.” ifadelerine yer verdi.
Aylıkların hesaplanmasında 2000 yılından önceki gösterge sisteminin kaldırılmasının sorun yarattığını ifade eden Arık, “Gösterge sistemi olsaydı, emekli aylıklarındaki düşüş bu kadar keskin olmayacaktı. Şu anda asgari ücretle çalışan birinin 9 bin prim günü varsa, bağlanan aylık genelde on bin TL’nin altında kalıyor. Mevcut sistem, emekli aylıklarını düşürdüğü için gelecekte de bu kayıplar devam edecek ve insanlar iyi bir emeklilik süreci geçiremeyecek.” şeklinde konuştu.
Ne zaman emekli olunmalı?
Emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan katsayının enflasyonla paralellik gösterdiğini söyleyen Arık, sözlerini şu şekilde sürdürdü: “Enflasyon yükseldiğinde katsayı yükseliyor ancak enflasyon düştüğünde önceki yılın katsayısının altında kalması durumunda emekli aylıkları, gelecek yıl emekli olanlar için düşeceğini söyleyebilirim. Yani, 2024 yılının katsayısı 2025 yılında uygulanırken, 2023 yılının katsayısı 2024 yılı için geçerli olmuştur. 2023-2024 yılında ki enflasyon ile katsayı paralellik gösterdiğinden böyle bir sorunla karşılaşılmamıştı. Ancak geçen yıl yüzde 60-65 civarında seyreden enflasyonun bu yıl yüzde 40 civarına düşmesi nedeniyle gelecek yıl emekli olanların aylıklarında yüzde 30-35 aralığında bir düşüş yaşanacaktır. Bu karmaşık sistemin içinden çıkmak çok zor.”
“Emeklilik yaşı Türkiye koşullarına göre belirlenmeli”
Arık, Emeklilikte Yaşa Takılanlar uygulaması ile ilgili şunları söyledi: “Yaş unsuru olmadan aylık bağlanması, insanları hem çalışma hayatından erken koparıyor hem de yeniden para kazanmak için çalışıyorlar. Bu sistemin geçmişte olduğu gibi bugün de uygulanması, yeniden bir yanlış olduğunu gösteriyor. Sosyal güvenlik sisteminde işe girilen tarih yerine doğum tarihinin esas alınması gerekiyor. Ayrıca emeklilik yaşının Türkiye’nin koşullarına ve ortalama yaşam süresine göre kadınlar 50, erkekler ise 55 olarak belirlenmesi daha ideal olacak.”
Yeni yılda emeklilere gelecek olan zamların 12 bin ila 15 bin TL arasında olabileceğini öngören Arık, “Ocak ayına kadar olan 6 aylık enflasyon oranlarına bakıldığında bu rakamı öngörüyoruz. Elbette hükümet yüze 25’te yapabilir daha fazlada yapabilir. Asgari ücrete gelecek olan zam oranı da önemli. Hükümet asgari ücrete yüzde 40 zam yaparsa, emekliler de buna göre bir zam alacaklarını düşünebilir, çünkü herkes birbirini kendileriyle ölçmeye, kıyaslamaya çalışıyor” dedi.